جرم سرقت یکی از جرائم مهم علیه اموال و مالکیت افراد است. طبق ماده 267 قانون مجازات اسلامی، سرقت به معنای “ربودن مال متعلق به غیر” است. این تعریف شامل چهار عنصر اصلی است: ربودن، مال، تعلق مال به دیگری و بدون رضایت مالک.
برای تحقق جرم سرقت، سه عنصر اصلی نیاز است:
1 – عنصر مادی: به معنای ربودن و برداشتن مال بدون رضایت مالک، به صورت پنهانی یا علنی.
2 – عنصر معنوی: نیازمند قصد مجرمانه است؛ به این معنا که سارق باید آگاهانه و با نیت مالک شدن مال، آن را ربوده باشد.
3 – عنصر قانونی: این عنصر به این معناست که عمل سرقت باید در قانون به عنوان جرم تعریف شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد.
انواع جرم سرقت
سرقت به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: سرقت تعزیری و سرقت حدی.
1 – سرقت تعزیری
این نوع سرقت زمانی اتفاق می‌افتد که سرقت شرایط خاص سرقت حدی را نداشته باشد. مجازات آن معمولاً حبس یا شلاق است و تحت مواد 651 تا 667 قانون مجازات اسلامی قرار می‌گیرد. سرقت تعزیری به دو نوع تقسیم می‌شود:
سرقت تعزیری ساده:
شامل سرقت هایی است که تنها شرایط عمومی سرقت را دارند و فاقد شرایط سرقت حدی یا سرقت مشدد هستند.
سرقت تعزیری مشدد:
این نوع سرقت زمانی اتفاق می‌افتد که عوامل تشدید کننده ای مانند سرقت در شب، تعدد سارقان، سرقت مسلحانه، شکستن حرز، استفاده از کلید ساختگی و غیره وجود داشته باشد. این عوامل مجازات سرقت را افزایش می‌دهند.
2 – سرقت حدی
سرقت حدی نوعی سرقت است که شرایط خاص و تعریف شده ای در قانون دارد و مجازات آن به صورت قطع دست تعیین می‌شود. در صورتی که سرقتی شرایط لازم برای سرقت حدی را نداشته باشد، به عنوان سرقت تعزیری محسوب می‌شود.
انواع سرقت های تعزیری
سرقت های تعزیری در قانون مجازات اسلامی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که هر یک دارای شرایط و مجازات های خاص خود هستند:
1 – سرقت مقرون به آزار:
این نوع سرقت با آزار جسمی یا روحی قربانی همراه است. اگر آزار در حین سرقت و به منظور تسهیل آن انجام شود، مجازات آن حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا 74 ضربه است. اگر در جریان سرقت، جراحتی نیز وارد شود، مجازات شدیدتر خواهد بود.
2 – سرقت مسلحانه گروهی در شب:
این نوع سرقت در شب و توسط دو نفر یا بیشتر انجام می‌شود و حداقل یکی از سارقان مسلح است. مجازات آن حبس از پنج تا پانزده سال و شلاق تا 74 ضربه است.
3 – سرقت مقرون به پنج شرط مشدده:
این سرقت شرایطی مانند وقوع در شب، تعدد سارقان، مسلح بودن، و غیره را شامل می‌شود. اگر سرقت حدی نباشد ولی دارای این شروط باشد، مجازات آن حبس از پنج تا بیست سال و شلاق تا 74 ضربه است.
4 – راهزنی:
این نوع سرقت در راه ها و شوارع عمومی انجام می‌شود. اگر راهزن مسلح نباشد، مجازات آن حبس از سه تا پانزده سال و شلاق تا 74 ضربه است.
5 – کیف زنی یا جیب بری:
سرقت از طریق کیف زنی، جیب بری و امثال آن، مجازات حبس از یک تا پنج سال و شلاق تا 74 ضربه دارد. طبق قانون جدید، مجازات حبس به 6 ماه تا دو سال و نیم کاهش یافته است.
6 – سرقت وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات عمومی:
این نوع سرقت شامل دزدیدن وسایل مربوط به تاسیسات عمومی مانند آب، برق و گاز است. مجازات آن حبس از یک تا پنج سال است و اگر سارق از کارکنان سازمان های مربوطه باشد، به حداکثر مجازات محکوم می‌شود.
مجازات سرقت از اموال دولتی
1 – مجازات تخریب یا سرقت اسناد دولتی:
طبق ماده 544 قانون مجازات اسلامی، اگر اسناد و دفاتر دولتی توسط فردی ربوده یا تخریب شوند، مسئولان مربوطه که به دلیل سهل انگاری نتوانسته اند از این اموال محافظت کنند، به حبس از 6 ماه تا 2 سال محکوم خواهند شد.
2 – مجازات سرقت از تاسیسات عمومی:
طبق ماده 659، سرقت از تاسیسات عمومی که با هزینه دولت ایجاد شده اند، مانند تاسیسات آب، برق، و گاز، مجازات حبس از 1 تا 5 سال دارد.
مجازات سرقت از منازل
1 – سرقت مشدد:
طبق ماده 651 قانون مجازات اسلامی، اگر سرقت از منزل شامل شرایط زیر باشد، مجازات آن حبس از 5 تا 25 سال و تا 74 ضربه شلاق است:
– سرقت در شب انجام شده باشد.
– سارقان دو نفر یا بیشتر باشند.
– یکی یا چند نفر از سارقان مسلح باشند.
– سارقان از دیوار بالا رفته، حرز را شکسته یا خود را به عنوان مأمور دولتی معرفی کرده باشند.
– در حین سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
2 – سرقت در محل سکونت:
طبق ماده 655، سرقت در محل سکونت یا مکان های مشابه، مجازات آن حبس از 6 ماه تا 3 سال و تا 74 ضربه شلاق است.
مجازات سرقت از محل کار
طبق ماده 656 قانون مجازات اسلامی:
- سرقت توسط مستخدم: اگر کارمند از اموال کارفرما یا از محلی که به دلیل کار خود در آن حضور داشته، سرقت کند، مجازات آن حبس از 6 ماه تا 3 سال و تا 74 ضربه شلاق است.
- قانون جدید: بر اساس قانون مصوب 1399، مجازات این جرم به حبس از 3 ماه تا 1.5 سال کاهش یافته است.
تفاوت بین سرقت و زورگیری
- سرقت: به معنای ربودن مال دیگری بدون رضایت صاحب مال است که ممکن است به صورت پنهانی یا آشکار انجام شود و نیازی به خشونت ندارد.
- زورگیری (سرقت به عنف): به حالتی اطلاق می‌شود که فرد با اعمال خشونت یا تهدید، صاحب مال را مجبور به دادن مال خود می‌کند. در اینجا، مال تحت فشار و تهدید به زورگیر داده می‌شود.
در قانون مجازات اسلامی، “زورگیری” به عنوان سرقت به عنف یا تهدید شناخته می‌شود و معمولاً مجازات سنگین تری نسبت به سرقت عادی دارد.
سرقت حدی: شرایط و مجازات
سرقت حدی، نوعی سرقت است که با رعایت شرایط زیر، مجازات آن قطع دست سارق به عنوان حد شرعی خواهد بود:
- مال باید از نظر شرعی دارای ارزش باشد.
- مال باید در مکانی محفوظ (حرز) نگهداری شده باشد.
- سارق باید حرز را به طور غیرقانونی شکسته و وارد شده باشد.
- مال باید از حرز خارج شده باشد.
- سرقت باید به صورت پنهانی انجام شده باشد.
- ارزش مال مسروق باید معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد.
- مال نباید از اموال دولتی، عمومی یا وقف عام باشد.
- سرقت نباید در زمان قحطی باشد.
- صاحب مال باید شکایت کرده باشد.
- صاحب مال نباید پیش از اثبات سرقت، سارق را بخشیده باشد.
- مال مسروقه نباید پیش از اثبات سرقت به مالک بازگردانده شده باشد.
- مال نباید پیش از اثبات جرم به ملکیت سارق درآمده باشد.
- مال نباید خود از اموال سرقت شده یا مصادره شده باشد.
اگر همه این شرایط محقق شود، سرقت به عنوان “سرقت حدی” شناخته می‌شود و مجازات آن قطع دست است. در غیر این صورت، سرقت به عنوان سرقت تعزیری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مجازات سرقت حدی
مجازات سرقت حدی طبق ماده 278 قانون مجازات اسلامی به صورت زیر تعیین شده است:
1 – مرتبه اول: قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن، به گونه ای که انگشت شست و کف دست باقی بماند.
2 – مرتبه دوم: قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند.
3 – مرتبه سوم: حبس ابد.
4 – مرتبه چهارم: اعدام، حتی اگر سرقت در زندان انجام شده باشد.
تبصره: اگر سارق عضو مورد نظر برای قطع را نداشته باشد (مثلاً دست یا پای او از قبل قطع شده باشد)، جرم او مشمول یکی از سرقت های تعزیری می‌شود و مجازات آن بر اساس قوانین مربوط به سرقت های تعزیری تعیین می‌گردد.
این مجازات ها نشان دهنده شدت برخورد قانون با سرقت حدی، به ویژه در موارد تکرار جرم هستند.
ادله اثبات دعوی در جرم سرقت
ادله اثبات جرم سرقت به شرح زیر است:
1 – اقرار: اعتراف متهم به سرقت می‌تواند به تنهایی جرم را اثبات کند و موجب تعیین مجازات شود.
2 – شهادت: اثبات سرقت با شهادت دو مرد عادل که ناظر بر وقوع جرم بوده‌اند امکان پذیر است. شاهدان باید شرایط قانونی مانند عقل و بلوغ را داشته باشند.
3 – سوگند: در مورد سرقت، سوگند به تنهایی نمی‌تواند جرم را اثبات کند.
4 – علم قاضی: قاضی می‌تواند بر اساس نشانه ها و امارات، جرم سرقت را اثبات کند حتی بدون اقرار یا شهادت.
این ادله نشان دهنده تنوع و انعطاف پذیری در روش های اثبات جرم سرقت در نظام حقوقی هستند.
برای گرفتن وکیل برای سارقان یا متهمین به سرقت، می‌توان به چند روش عمل کرد:
1 – استخدام وکیل خصوصی
فرد متهم یا خانواده وی می‌توانند از طریق انتخاب وکیل خصوصی اقدام به دفاع حقوقی کنند. مراحل به شرح زیر است:
- مشاوره با وکیل متخصص کیفری: برای دفاع مؤثر، توصیه می‌شود که از وکیل متخصص در دعاوی کیفری (مانند سرقت) استفاده شود. شما می‌توانید با یک وکیل کیفری در تماس باشید تا در خصوص دفاع از متهم مشورت بگیرید.
- انعقاد قرارداد وکالت: پس از انتخاب وکیل، قراردادی بین متهم یا خانواده وی با وکیل منعقد می‌شود. این قرارداد شامل وظایف وکیل و میزان حق الوکاله است.
2 – درخواست وکیل تسخیری
اگر متهم توانایی مالی برای استخدام وکیل خصوصی را نداشته باشد، می‌تواند از دادگاه درخواست وکیل تسخیری کند:
- ارائه درخواست به دادگاه: در صورت درخواست متهم، دادگاه بر اساس شرایط مالی فرد، وکیل تسخیری از طرف دادگاه برای دفاع از او تعیین می‌کند.
- وکیل تسخیری بدون پرداخت هزینه: وکلای تسخیری توسط دولت تأمین می‌شوند و متهم نیازی به پرداخت هزینه حق الوکاله ندارد.
3 – انتخاب وکیل از میان وکلای متخصص
مهم است که وکیل انتخابی، تجربه کافی در پرونده های کیفری و به خصوص سرقت داشته باشد تا بتواند دفاع مناسب انجام دهد. برخی از ویژگی های مهم وکیل خوب برای پرونده های سرقت عبارتند از:
- تجربه در دعاوی کیفری مشابه
- توانایی ارائه دفاعیات قوی و مذاکره با دادگاه
- شناخت قوانین جزایی و آئین دادرسی کیفری