مهریه، به عنوان یکی از حقوق قانونی زن در نظام حقوقی ایران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید بلافاصله پس از درخواست زن توسط شوهر پرداخت شود. با این حال، در عمل، فرآیند دریافت مهریه می‌تواند زمان بر و پیچیده باشد و بسته به شرایط مختلف، ممکن است از چند ماه تا چند سال طول بکشد.
مهریه چیست و انواع آن کدامند؟
مهریه، به عنوان یکی از حقوق مالی زوجه در نظام حقوقی ایران، در زمان عقد نکاح تعیین می‌شود. این حق قانونی حتی در صورت فوت همسر نیز به قوت خود باقی است و باید از ماترک او پرداخت شود. مهریه، به‌طور کلی، به پنج نوع مختلف تقسیم می‌شود که در زیر به تفصیل توضیح داده شده است:
1 – مهریه عندالمطالبه
مهریه عندالمطالبه به مهریه ای اطلاق می‌شود که با اولین درخواست و مطالبه زن، باید توسط شوهر پرداخت شود. در این نوع مهریه، زن نیازی به اثبات توانایی مالی شوهر ندارد و شوهر موظف است به محض درخواست مهریه، آن را پرداخت کند.
اگر شوهر از پرداخت مهریه عندالمطالبه خودداری کند، زن می‌تواند از طریق مراجع قانونی مانند دادگاه خانواده و اجرای ثبت، نسبت به دریافت مهریه اقدام کند.
2 – مهریه عندالاستطاعه
مهریه عندالاستطاعه به مهریه‌ای گفته می‌شود که پرداخت آن منوط به اثبات استطاعت مالی شوهر است. یعنی شوهر باید توانایی مالی خود را برای پرداخت مهریه به دادگاه ثابت کند.
اگر شوهر استطاعت مالی خود را در دادگاه ثابت نکند، زن نمی‌تواند مستقیماً از او مهریه را مطالبه کند. در این حالت، ابتدا باید استطاعت مالی شوهر به اثبات برسد و سپس مهریه پرداخت شود.
نکته: بر اساس اصلاحیه بند (ج) ماده ۱۸ آیین‌نامه نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، در مورد مهریه، چه عندالاستطاعه باشد و چه عندالمطالبه، امکان به زندان انداختن مرد به دلیل عدم توانایی مالی برای پرداخت مهریه وجود ندارد. تنها در صورتی که مرد علی‌رغم توانایی مالی از پرداخت مهریه خودداری کند، ممکن است به زندان محکوم شود.
3 – مهرالمسمی
مهرالمسمی به مهریه‌ای اطلاق می‌شود که به‌طور مشخص و معین در هنگام جاری شدن خطبه عقد تعیین و در عقدنامه درج شده است. این نوع مهریه به‌طور دقیق در سند ازدواج ثبت می‌شود و پرداخت آن به‌طور مستقیم و فوری الزامی است.
در صورتی که مهریه به‌طور معین و مشخص تعیین شده باشد، شوهر موظف است به محض درخواست زن، آن را پرداخت کند و زن می‌تواند با مراجعه به مراجع قانونی برای دریافت آن اقدام کند.
4 – مهرالمثل
مهرالمثل، مهریه‌ای است که در صورت عدم تعیین مهریه در عقدنامه و همچنین در صورت وقوع نزدیکی، توسط دادگاه تعیین می‌شود. دادگاه برای تعیین مهرالمثل از شرایط اجتماعی، اقتصادی و جایگاه اجتماعی زن استفاده می‌کند.
بر اساس ماده 1087 قانون مدنی، اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده باشد یا عدم مهر شرط شده باشد، نکاح صحیح است و طرفین می‌توانند بعد از عقد مهر را به توافق معین کنند. اگر قبل از توافق بر مهر، نزدیکی واقع شود، زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.
5 – مهرالمتعه
مهرالمتعه به مهریه‌ای اطلاق می‌شود که در صورت عدم تعیین مهریه در زمان عقد و طلاق زن قبل از وقوع نزدیکی، به زن تعلق می‌گیرد. این نوع مهریه به‌طور خاص در طلاق‌های قبل از نزدیکی قابل مطالبه است.
زن در صورت طلاق قبل از نزدیکی و عدم تعیین مهریه، می‌تواند مهرالمتعه را مطالبه کند. مقدار مهرالمتعه معمولاً به‌طور قانونی و با توجه به شرایط مالی و اجتماعی طرفین تعیین می‌شود.
6 – مهرالسنه
مهرالسنه، مهریه ای است که بر اساس روایات و منابع فقهی به مهریه دختران پیامبر (ص) اطلاق می‌شود. این مهریه برابر با 500 درهم نقره است. اگر در زمان عقد، مهرالسنه به‌عنوان مهریه تعیین شود، این مهریه قابل اجرا و دریافت خواهد بود.
در صورتی که مهرالسنه در عقدنامه قید شده باشد، شوهر موظف به پرداخت آن است و زن می‌تواند با مراجعه به مراجع قانونی برای دریافت آن اقدام کند.
عوامل مؤثر بر مدت زمان دریافت مهریه
1 – نوع طلاق:
- طلاق توافقی، به دلیل توافقات دو طرف و تسهیل فرآیند، معمولاً زمان کمتری برای دریافت مهریه نیاز دارد.
- طلاق غیر توافقی یا قضائی، ممکن است زمان‌برتر باشد و به دلیل اختلافات و پیچیدگی های قانونی، فرآیند دریافت مهریه طولانی تر شود.
2 – مقدار مهریه:
مهریه های سنگین و با مقادیر بالا، ممکن است نیازمند زمان بیشتری برای پرداخت و تسویه حساب باشند.
3 – نوع اقدام زن برای دریافت مهریه:
اقدام از طریق دادگاه، نیازمند مراحل قانونی و مستندات است که می‌تواند مدت زمان رسیدگی را افزایش دهد.
درخواست از طریق اجرای ثبت، ممکن است سریع تر انجام شود، به شرطی که تمامی مدارک و مستندات به درستی ارائه شوند.
4 – توانایی مالی شوهر:
در صورتی که شوهر قادر به پرداخت مهریه نباشد، ممکن است اجرای حکم و دریافت مهریه با مشکلاتی مواجه شود.
5 – اقدامات قانونی و اجرایی:
استفاده از وکلای متخصص و آشنا به قوانین می‌تواند در تسریع فرآیند دریافت مهریه مؤثر باشد.
راه‌های قانونی برای دریافت مهریه
1 – درخواست از طریق اجرای ثبت:
اگر مهریه به صورت سند رسمی ثبت شده باشد، زن می‌تواند درخواست خود را به اداره ثبت اسناد و املاک ارائه دهد و از طریق اجرای ثبت پیگیری کند.
2 – دادخواست به دادگاه خانواده:
اگر مهریه در سند رسمی ثبت نشده باشد، زن باید دادخواست خود را به دادگاه خانواده ارائه دهد و فرآیند قانونی را دنبال کند.
3 – ثبت درخواست اجرائیه:
برای مهریه های سنگین و مقادیر بالا، زن می‌تواند درخواست اجرائیه به دادگاه ارائه دهد تا به سرعت اقدامات اجرایی صورت گیرد.
4 – مراجعه به وکیل:
استفاده از خدمات وکیل متخصص در امور خانواده و مهریه، می‌تواند به تسریع فرآیند و حصول نتیجه سریع‌تر کمک کند.
سریع ترین راه برای دریافت مهریه
1 – مدارک کامل و صحیح:
ارائه تمامی مدارک لازم به صورت کامل و صحیح به مراجع قانونی، می‌تواند زمان رسیدگی را کاهش دهد. این مدارک شامل سند ازدواج، درخواست مهریه و سایر مستندات مرتبط است.
2 – مراجعه به مراجع قانونی و پیگیری مستمر:
پیگیری مستمر و مداوم از مراجع قانونی و اجرایی، می‌تواند به تسریع روند رسیدگی کمک کند.
3 – توافق و مذاکره با شوهر:
در برخی موارد، توافق مستقیم با شوهر و انجام مذاکرات برای پرداخت مهریه می‌تواند به سرعت در وصول مهریه کمک کند.
4 – تقدیم درخواست به دادگاه ویژه:
در برخی موارد، می‌توان درخواست به دادگاه‌های ویژه و سریع تر پیگیری کرد.